General

Interview met Ineke van der Valk

Zoals u op desze
website kunt zien heeft ProMosaik in samenwerking met Milena Rampoldi de
belangbrijke studie  over islamofobie en
discriminatie van de Nederlandse onderzoeker Ineke van der Valk vertaald in het
Duits en Italiaans. We zijn blij dat zij over belangrijke aspecten van dit
thema een interview met ons wilde hebben.

Zij gaat hierbij in
op verschillende aspecten van het thema die niet alleen voor Nederland maar ook
voorbij de grenzen ervan van belang zijn.

Wij plaatsen hier
het interview in het Nederlands, gevolgd door onze vertaling. Wij verheugen ons
op feedback van de Nederlandse lezers. Zij kunnen zich nog beter verstaan met
het thema zoals dat in het boek wordt behandeld dan de lezers uit Duitsland die
het net als de Italiaanse lezers eerst moeten vertalen naar de kontekst van hun
eigen land.

ProMosaik is van
mening dat een uitwisseling van inzichten door islamofobiedeskundigen in heel
Europa en de vertaling van studies over dit thema belangrijk zijn om het
probleem goed aan te kunnen pakken. Ik laat me weer inspireren door Martin
Luther King die zei: „Ik heb een droom“!. 

Wij hebben ook een
droom: een droom over Europa zonder islamofobie. Deze droom vereist iets
bijzonders: een interreligieuze dialoog met het oog op een tolerante
houding  tegenover de islam.

Dank
Dank u wel!!
Dr. phil. Milena
Rampoldi
Redaktion von
ProMosaik e.V.

 

Interview met Ineke van der Valk
Wat is islamofobie
eigenlijk?
Islamofobie zoals het zich tegenwoordig manifesteert is een vorm van
racisme .
Het is een
ideologie die met
gebruik van stereotypen, vooroordelen en eruit voortvloeiende
gedragingen
systematisch en consistent een negatieve betekenis geeft aan ‘de islam’ en/of
aan ‘moslims’ met
als gevolg sociale uitsluiting en discriminerende behandeling van moslims.
Het kent de laatste
tijd een opleving maar heeft vaker in de geschiedenis een rol gespeeld.
Aan de ene kant
zagen we het stereotiepe exotisch van het oriëntalisme, aan de andere kant
werd het agressieve
en gewelddadige benadrukt dat nog stamt uit de tijden van de
kruistochten en de
Nijmeegse wetenschappers hebben nog niet zo lang gelden een boek
gepubliceerd over
de beeldvorming over islam in Nederland in de laatste 150 jaar. In mijn
volgende boek ga ik
hierop in. Ook hier zien we vaak een negatief imago, maar ook meer
positieve beelden
komen altijd voor en vaak tegelijkertijd. Zo heeft de kerk bijvoorbeeld
vanaf de jaren 60
een belangrijke rol gespeeld in het bevorderen van dialoog en ontmoeting.
Had Huntington
gelijk met zijn theorie?
Huntington heeft
een theorie uitgewerkt over botsende beschavingen. Het wereldbeeld dat
voor de val van het
communisme overheersend was bestond uit het Westen versus het
communisme en de
Derde Wereld. De belangrijkste tegenstelling was die tussen
verschillende
ideologieën. Vanuit dat perspectief werd gekeken naar internationale relaties.
Hij heeft daar een
perspectief van verschillende dominante beschavingen – hij onderscheidt
negen beschavingen
in de nieuwe wereldorde- voor in de plaats gesteld en zegt dat waar er
botsingen zullen
zijn in de komende decennia deze over cultuur zullen gaan, vooral wijzend
naar het Westen en
de islam, maar ook bv naar Azië, vooral China. Hij verwachtte die
wetmatigheid maar
deze is daarmee nog geen gegeven, hoewel sommigen dat misschien
graag zien.
Daarnaast is zijn visie ook wel misbruikt door wie er munt uit wilde slaan. Het
zijn
ook veel te grote
lijnen om goed te interpreteren wat er aan de hand is. Als ik zeg dat de
werkelijke
scheidslijn in een wereld van globalisering loopt tussen de krachten,
individuen
en bewegingen, die
hechten aan democratie, mensenrechten, sociale rechtvaardigheid,
menselijke
waardigheid en de rechtsstaat versus degenen die uitbuiten, onderdrukken,
overheersen,
ongelijkheid in stand willen houden, mensenrechten vertrappen , vrijheid
ontnemen en geweld
gebruiken, dan denk ik een veel belangrijkere tegenstelling te pakken
te hebben.
Er is zoveel
variatie binnen wat hij beschavingen noemt, er is niet één islam en één
islamitische cultuur, we hebben het over een groot deel van de
wereldbevolking,
verschillende
nationaliteiten, verschillende richtingen binnen de religie, er zijn veel meer
burgers die in de
islam inspiratie vinden om een zinvol, vreedzaam leven te leiden, hun
kinderen op te
voeden in waarden gericht op een sociaal bestaan met respect en zorg voor
de medemensen dan
dat er mensen zijn die er inspiratie uitputten om geweld te gebruiken,
hoewel die er
helaas ook zijn.
Welke verklaring heeft u voor het
anti-moslim en islamsentiment?
Allereerst hebben
alle mensen evolutionair gesproken een neiging mee gekregen om te
categoriseren en te
generaliseren – het helpt de wereld beter te begrijpen maar heeft dus
ook nadelen waar we
het toepassen op andere groepen dan wie we als onze eigen groep
zien. Daarom is het
zo belangrijk om een antiracisme beleid te hebben en te zorgen dat
mensen worden
opgevoed met een goed inzicht in dit verschijnsel en de risico’s ervan.
Opleving in de
laatste jaren gerelateerd aan de opkomst van het islamistisch terrorisme en
aan de sociale
problemen die samenhangen met de komst van grote groepen moslims als
migranten naar West
Europa. De economische, maar ook culturele crisis, het gebrek aan
vertrouwen in de
politiek doen ook geen goed. Als laatste noem ik de krachten die uit dit
alles een slaatje
slaan en deze zaken bewust aanscherpen om angst en haat te zaaien tussen
bevolkingsgroepen.
Dat bewust en politiek georganiseerd bevorderen van vijandigheid
richting bepaalde
groepen is bijzonder gevaarlijk.
Laten we niet
vergeten: Antisemitisme in Duitsland kon uitlopen in de Holocaust omdat het
politiek
georganiseerd werd. Geschiedenis herhaalt zich nooit op dezelfde manier maar we
kunnen wel leren
van de geschiedeins om zaken op tijd bij te stellen en herhaling van
onrecht te
voorkomen.
Wat zijn de gevolgen?

Het gevolg is dat
moslims komen steeds meer apart komen te staan, migranten worden
steeds meer alleen
maar als moslims gezien, terwijl ze ook andere identiteiten hebben, er
wordt onjuiste,
oppervlakkige, eenzijdige en selectief bijeen gegrabbelde kennis over de
islam, de
islamitische cultuur en geschiedenis verspreid, mensen worden tegen elkaar
opgezet, jongeren
raken vervreemd van de samenleving, keren zich af en lopen het risico
verdwaald te raken
; dit kan richting psychische problemen gaan, criminaliteit of
extremisme;
succesvolle jongeren verlaten Nederland en zoeken hun heil elders.
Discriminatie en racisme nemen toe.
Wat moet ertegen gedaan worden ?

Burgers zouden zich moeten afkeren van partijen
die angst en haat organiseren. Weer de
dialoog en
ontmoeting zoeken. Lokaal in gemeenschappen maar ook op andere niveaus . Er
is een nieuw elan
aan het ontstaan onder jongeren, richting oprechtheid, waarachtigheid en
terugkeer van
menselijke verhoudingen – verhoudingen die haaks staan op de graaicultuur,
op bureaucratie en
technocratische verhoudingen- in de cultuur, maar ook in het
economische leven,
met aandacht voor het lokale en het ecologische. Het is nodig en zou
goed zijn als deze
beweging ook een sociale component meeneemt die gericht is op het
tegengaan van
kloven tussen burgers en groepen, op positieve samenwerking.
De overheid moet een krachtig ad beleid voeren,
islamofobie erkennen als
discriminatiegrond
in plaats van het ergens verstoppen in de categorie ‘discriminatie op
grond van
godsdienst of levensbeschouwing’, en stelling nemen tegen populisme. Politici
dienen hun functie
als rolmodel weer op te pakken, waarden en normen benoemen en
voorrang geven
boven technocratisch gedoe. Inzetten op beleid om sociale problemen op te
lossen en sociale
rechtvaardigheid als richtsnoer voor beleid te gebruiken zodat mensen
weer gaan geloven in het project Nederland. We waren ooit een rol model van
tolerantie we
lijken nu
langzamerhand internationaal een rolmodel van intolerantie te worden. Daar moet
een eind aan komen.
Moslims zelf hebben ook een belangrijke rol te
vervullen: een bijdrage leveren aan een
betere samenleving,
participeren, zichzelf verder ontwikkelen zodat goed inzicht in hoe de
samenleving werkt,
hoe discriminatie werkt (niet overdrijven en overreageren), bij de ander
maar ook bij
jezelf, het belang van opvoeding en vorming, ook gericht zijn op dialoog en
ontmoeting,
jongeren op het rechte pad houden, je niet laten provoceren , inzicht geven in
wat islam voor je
betekent , je organiseren en meedoen in sociale bewegingen, vakbonden,
politieke partijen,
allemaal plekken waar dialoog en ontmoeting vorm krijgen. Moskeeën
moeten open en
toegankelijk zijn, ook voor anders en niet-gelovigen.
Als mensen namen en
gezichten krijgen , hun levensgeschiedenissen en toekomstplannen
delen dan wordt het
gras voor de voeten van generalisatie en stereotypering weggemaaid.
Dan blijkt er vaak
meer dat ons bindt dan dat ons verdeelt.